ZIERIKZEE – Op woensdag 7 mei wordt in Zierikzee uitgebreid stilgestaan bij de bevrijding van de stad, nu tachtig jaar geleden. De herdenkings- én vieringsdag, die onder meer een re-enactment van de intocht van bevrijders in historische uniformen omvat, belooft indrukwekkend te worden. Maar achter het programma schuilt een diepere laag: verhalen van oorlog, verlies, moed én hoop.
De organisatie is in handen van een groep betrokken vrijwilligers van Erfgoed Zierikzee, onder wie het echtpaar Baukje en Luitzen Bijlsma. “Wat de herdenking van 7 mei zo bijzonder maakt, is dat het niet alleen gaat om herdenken, maar ook om begrijpen, voelen en doorgeven. We willen ervoor zorgen dat de verhalen blijven voortleven, niet alleen voor de nabestaanden, maar juist ook voor de jongere generaties. Want vrijheid is niet vanzelfsprekend.”
Gezichten bij de namen
Centraal in het programma staat het namenmonument aan de Nieuwe Kerk, waarop 218 namen van oorlogsslachtoffers uit Zierikzee staan. “Je ziet mensen daar vaak even stilstaan en zich afvragen: wie wáren dit? Waarom zoveel namen?” zegt Luitzen. “Maar er is verder weinig context. Dus we wilden die mensen weer een gezicht geven.”
Acht verhalen zijn gekozen om een stem te geven aan de namen – van een jonge soldaat die sneuvelde bij de Duitse inval tot Rientje, een peuter van drie die de bevrijding nét meemaakte, maar omkwam toen het schip dat hem naar huis moest brengen op een mijn liep. “Die acht verhalen geven een gezicht aan de 218 namen. En hopelijk raken ze mensen. Want achter elke naam schuilt een leven.”
De verhalen zijn te lezen via een QR-code bij het monument én in het speciale herdenkingsmagazine dat onlangs huis-aan-huis is verspreid op Schouwen-Duiveland. “Met die QR-code geven we mensen letterlijk de kans om stil te staan bij een naam én meteen het verhaal erachter te ontdekken. Het zorgt dat het monument gaat spreken.”
Voor het vastleggen van de verhalen sprak Luitzen met nabestaanden. “Je merkt hoeveel het nog steeds losmaakt. Het zit in de haarvaten van de samenleving. Mensen voelen de behoefte om te delen, te begrijpen en door te geven.”
(Tekst gaat door onder de afbeeldingen)
De intocht: geschiedenis komt tot leven
Een bijzonder onderdeel op 7 mei is de historisch nagespeelde intocht van bevrijders, gebaseerd op een iconische zwart-witfoto uit mei 1945 waarop Engelse mariniers Zierikzee binnentrekken onder een witte vlag. “We hebben die foto helemaal geanalyseerd,” zegt Luitzen. “Wat voor uniformen droegen ze? Wie stonden er op? Wat betekende die witte vlag?”
De intocht start op de Zuidwellebrug, waar tien mariniers van het 47 Royal Marine Commando – net als in 1945 – de stad binnenlopen in authentieke uniformen uit die tijd. Ook een marechaussee met fiets maakt deel uit van de stoet, zoals te zien is op de originele foto uit mei 1945. Op de brug worden ze verwelkomd door burgemeester Jack van der Hoek.
Met een piper en drummer voorop trekken de mariniers en de burgemeester naar het Namenmonument aan de Nieuwe Kerk. In de Zuidwellestraat worden ze feestelijk begroet door kinderen van enkele basisscholen uit de stad. Vervolgens beweegt de stoet – met muziek, mariniers, een oorlogsfotograaf, burgemeester en kinderen – zich voort richting de kerk. Op het moment dat de stoet bij het monument arriveert, valt de muziek stil. “Dat beeld, van stilte en eerbied, is voor mij het hart van de dag,” zegt Baukje.
Educatie als rode draad
Kinderen spelen een grote rol in het programma op 7 mei. Zo doen twee basisscholen — Het Kofschip en de Willibrordusschool — én het Pieter Zeeman Lyceum mee aan de herdenking en viering. In totaal zijn zo’n 170 kinderen betrokken. Baukje: “We wilden jonge mensen erbij betrekken. Zodat zij ook iets kunnen leren van deze geschiedenis.”
Leerlingen hebben namen geadopteerd, vlaggetjes geknutseld en goudsbloemen geplant – symbool voor verzet, heling en hoop. “De kinderen lopen mee in de intocht, noemen namen, leggen bloemen. En ze zijn op bezoek geweest bij Joodse huizen, huizen van verzet en het Bevrijdingsmuseum in Nieuwdorp. Daar wordt de geschiedenis voor hen echt tastbaar.”
Verbinding en stilte
Acht leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum noemen de namen, vertellen kort wat er gebeurd is, en leggen bloemen neer – niet alleen voor de acht, maar ook voor alle 218 slachtoffers. Hierna wordt bij het monument een vrijheidsboom geplant – als blijvend symbool van hoop. Daarna is er gelegenheid om samen na te praten in FIZI, tussen 14.00 en 15.00 uur, onder het genot van koffie en thee.
De organisatie hoopt ook nabestaanden te verwelkomen. “Veel families zijn in de loop der jaren weggetrokken,” zegt Luitzen. “Maar we hopen dat ze weten dat ze welkom zijn. Vandaar dat we mensen ook verzoeken om de nabestaanden zo veel mogelijk op de hoogte te brengen.”
Herdenkingen en activiteiten in de regio
De herdenking in Zierikzee maakt deel uit van een breder programma op Schouwen-Duiveland rond 80 jaar vrijheid. Ook op andere plekken wordt stilgestaan bij de bevrijding. Een compleet overzicht is te vinden via de kalender ‘80 jaar bevrijding’ van de gemeente Schouwen-Duiveland.
Foto’s: Erfgoed Zierikzee